جاودانگی و وقف ۲
هوالواقف علی الضمائر
شاید مهمترین آرزوی انسان ها "جاودانگی" و پر آوازه بودن نام آن ها باشد.
حس احترام به عنوان یکی از "نیازهای اولیه عاطفی" ومعنوی انسان است که باعث شد برای اجتماعی بودن به قوانین "تعاملات اجتماعی" روی بیاورد.
انسان می داند که با توجه به مجموعه مختصات کالبدیش نمی تواند ماندگار باشد و علاقمند یش به جاودانگی با توجه به محدودیت هایی که برای تندرستی و زندگی در این دنیا دارد برایش ممکن نیست
اما "تاثیرات بزرگ و باقیات وصالحاتی" همچون موقوفات وجود دارند که می تواند نام وآوازه او را ابد الدهر زنده نگهدارد.
درحقیقت جاودانگی نام نیک به تاثیراتی است که بر تاریخ ماندگار می شود.
نام دانشمندانی همچون ابن سینا و ابو ریحان و رازی و... و یاد ویادواره پیشوایان ما که بر تارک تاریخ می درخشد ؛ از این رو ماندگارشده اند که "تاثیرات بزرگ" و سزاوار و نیکی را برهمه ی ابعاد تاریخ گذاشته است.
یکی از مهمترین‌نیکی های "وقف ماندگار" وحفظ و مراقبت از عنصر موقوفه در موازات روح علت وقف است که مثل روح در کالبد باعث پویایی وحرکت و اثر گذاری است.
در تاریخ وقف به اسامی و دلایل وقفی موقوفه بر می خوریم که اغلب "نیاز" قطعی آن جامعه و منطقه است.
نیاز به حمام عمومی
نیاز به مدرسه
نیاز به بیمارستان و درمانگاه
نیاز به مسجد و....
وهمچنین وقف اشیا منقول مانند اشیا آشپزی، کتاب ها و مصاحف مذهبی، اشیا قیمتی همچون زیور آلات و سکه ها ویا کلکسیون انگشتر و حتی کلکسیون حشرات وپروانه ها و... و وقف کالبد برای کالبد شکافی در تاریخ موقوفات ثبت شده اند. که برای استفاده علمی درنظر گرفته می شوند.
و وقف خدمات تخصصی و زمان عمر نیز از سری موقوفات جاریه ای است که در اختیار جامعه ی هدف قرار می گیرد.
که با هدف تاثیر گذاشتن بر وضعیت عمومی جامعه موقوفات بسیار مهمی در اغلب شهرها پایگذاری شده است.
و گاه موقوفاتی که برای "پاسداشت یک روز ویا ایام " در نظر گرفته شده و "محل تامین هزینه ها"ی آن و محل اجرای آن موقوفه معنوی مشخص گردیده و شاید چندین نسل از اجرای آن سفارش بگذرد ومانایی و تازگی خود را حفظ کرده باشد.
اطعام دهی شام غریبان سید الشهدا
اطعام دهی وروضه خوانی مراسم فاطمیه
اغلب اطعام دهی ها با بنیه مالی زمین زراعی و در آمد های ملک اجاری تامین می شود.
و حتی در سفارش واقف آمده است که این مُد خوراک پخت و در سفره قرار بگیرد و مجری وقف هم فلانی باشد.
در وقف تمام ریزه کاری های لازم وجود دارد.ودر هر عصر و دورانی کارایی و نمود خودش را نشان می دهد.
البته گفتنی است که، همیشه واقفین بی نیاز و یا از قشر اغنیا نیستند که زمین وملک واشیا و وقت اضافی خود را برای جامعه گذاشته باشند که بود ونبودش برای زندگی شخصیش تاثیری نداشته باشد.
بلکه در زمان حیاتشان با سختی و مشقت آن سرمایه تهیه و به پا داشته شده ودر فرهنگ عمومی آن منطقه تاثیرات بدوی و عاطفی خود را می گذارد. و در زمان حضور وحیات واقف جا می افتد. و پس از آن توسط افراد تعیین شده از سوی واقف اداره می شود.
مثلا گفته می شود پس از من اولاد ارشد وذکور خانواده ام آن را بعهده بگیرند در غیر این صورت در اختیار بقیه افراد خانواده ام با نظارت این افراد و اَعلام تعیین تکلیف گردد.
بسیاری از گرمابه ها و حمام های وقفی امروزه از حالت کاربری خود خارج شده اند. و واقف باانگیزه های تاثیر بر حیات بهداشتی و سلامتی و شرعی مردم و جامعه آن زمین و سرمایه را وقف کرده است و تبدیل آن به هر کاربری مشابه دیگر باید احسن و به نیکو ترین وجه ممکن باشد.
تخریب حمام وقفی برای پارک نمی تواند با وجود نیاز منطقه به درمانگاه و یا نیازهای اولویت بندی شده در حوزه سلامت باشد
ویا تبدیل چراغ های نفتی مساجد و تکایا به کفشداری و جاسیگاری و ... در موازات هم نیست.
ازاین رو برای تبدیل به "وقف احسن" باید از خبرگان حوزه های شرعی و جامعه شناسان وکسانی که به شرایط و نیازهای تطبیقی مجموعه دقت دارند بهره جست. ویا سلیقه خرج کرد.
واینکه موقوفات اغلب "مؤبَد و دائمی" هستند و" صیغه وقف" باید گویای همه جوانب زمان ومکان و کیفیت های اداره و بهره وری باشد ودر خود شبهه و مضرتی برای "حقوق دیگران" نداشته باشد.
بیشتر نذورات می توانند به موقوفات تبدیل شوند .
نذر خدمت و خدمات تخصصی که موقوف به زمان خدمت گذاری است می تواند به مبدل وقف این تخصص مثلا آشپزی برای اطعام دهی عزای سید الشهدا همه ساله در مسجد فلان منطقه باشد.
یا پزشک و استاد و متخصص که سالانه یک ماه و یا بخشی از زمان زندگی خود را موقوف به خدمات کاملا رایگان برای مردم یک منطقه نماید که نیاز جدی به این خدمات وجود دارد.
اگرچه قید زمان و مکان و بهره وران وکیفیت در وقف بسیار مهم است. و معمول این بوده است که وقف بعلت داشتن ایستایی ابدی برای یک امر مربوط به اموال و اشیای منقول و غیر منقول باشد.
والی الله المصیر.
حمیدرضاابراهیم زاده
اول آذر1404
