آسیب شناسی رویکردهای دینی
آسیب شناسی رویکردهای مذهبی وآئینی
الحمدلله الذی جعل الحمد مفتاحا لذکره وسببا للمزید من فضله ودلیلا علی آلائه وعظمته ( نهج البلاغه خطبه ی 157)
ستایش سزاوار خدایی است که ستایش را کلید یادش وسبب افزایش مهرورحمت ودلیلی بربذل هدایایش قرار داد
دغدغه ی معتنابه اهل خرد و دین ورزان مدبروهمدلان منصف درباره رویکرد مردم وبه ویژه نسل نو به مسائل دینی وتوجه به مناسک مذهبی بوجود آمده است که برای رفع آن نیازمند به ساختار سازی وتدوین طرح وبرنامه های همگام با مقتضیات وتحولات زمانه است.
بی تردید دین گریزی و فرار ازمناسک دینی و خالی شدن مساجد از حجم انبوه نسل نو تبعات بسیارمهمی را در حوزه ی حیات اجتماعی واقتصادی وسیاسی جامعه ی اسلامی دارد.
با توجه به پذیرش اصل مشکل ضرورت دارد که به بازشناسی مشکل و آسیب شناسی وتشخیص آفات ودر نهایت به تجویز ودرمان مسائل بپردازیم
الف: عوامل درونی که در سازمان مسجد باعث آسیب ورکود می شوند
1 – مسجد گریزی وضعف ورکودهای حواشی مسجد ومنبر
مسجد :
مجتمع ومکانی برای تجمع مومنین ومردم برای سازمانی شدن وعبادت کردن. حل مشکلات. همدردی کردن وهمفکری کردن وآموزش پذیری و تاثیر گذاری تربیتی همه نسل ها وطبقات واصناف و جنسیت ها است.
اصولا پایگذاری مسجد برای انسجام طائفه ی مومنین ورفع دغدغه های تربیتی واجتماعی است که در غالب عبادات جمعی ونیایشهای فردی واجتماعی بروز داده می شود
منبر:
منبر اولین رسانه ی پرمخاطب جهان اسلام است .
در منبر آموزهای تربیتی درحوزه های اخلاق وحقوق اجتماعی وکرامت انسانی وسیاست های کلی اسلامی آموزش داده می شود ومنبر یکی از اصلی ترین لوازم مبلمانی یک مسجد محسوب می شود
مبلمان و معماری مسجد به گونه ای است . که برای مخاطب ایجاد آرامش وهمدلی می کند
اندیشوران حوزه ی دین واقتصاد وزندگی واجتماع وسیاست دراین فضا آموزه های تربیتی و اندرزهای اجتماعی واخلاقی خود را به مخاطبان کمپین های مسجدی ویا مومنین منتقل می کنند
واشخاص تاثیرگزار اجتماعی در پایگاه اجتماعی مسجد به رشد وبالندگی می رسند ودرهمانجا تاثیرات مثبت ومنفی خودرابرجامعه می گذارند.
بنابراین مسجد ومنبر پایگاه همدلی وهمزبانی وانسجام یک جامعه و امت وبلکه ملت هاست.
آفات وضعف ورکودهایی که درخلال مدیریت سازمانی وسازمان مدیریتی مساجد به ویژه درحوزه های اداره ی مسجد ومسائل مالی و وآموزشی وجذب وجوددارد
1- عدم آراستگی ظاهری ونظافت درساختمان مساجد وسرویسهای بهداشتی مساجد.
زیبایی وآراستگی ظاهر ونظافت مکانی و یا نظافت فردی وخوشرویی وخوش اخلاقی مومنین ودست اندرکاران ومدیران اجرایی وخدام مسجد نقش بسیارمهمی در جلب وجذب نفوس واذهان عمومی وخواص دارد
برای جلب نگاه نوجوانان وجوانان وهدایت آنان به مسجد نظافت وزیبایی مکان وافراد یا مدیران وخدام بسیار اهمیت دارد
-آیتم های رسیدگی به نظافت مسجد وفضاهای وابسته به مسجد وآراستگی وخوش اخلاقی مدیران وخدام ازغبارروبی فضا تا غبارروبی قلب واخلاق همگی از لوازم لازمه ی جذب محسوب می شوند.
2- عدم نظم اداری وبرنامه های سیستماتیک در اداره ی مساجد
عدم نظم وانضباط درسیستمهای مدیریتی مساجد ازعلل مهم ضعف ورکود وحتی انحطاط اداره ی مسجد محسوب میشوند وازتوجه نسل نو به مساجد دارای اختلاف واختلال می کاهد.
-لازم است مدیران اجرایی مساجد اختلاف های سلیقه ای دراداره مسجد وهمچنین کشاندن مباحث تفرقه انداز بین مسجدیان خودداری کنند ومسجد را پایگاه وسنگر توقعات ومطالبات حزبی خود و گروههای خاص قرار ندهند.
عدم نظم درامور اداری مساجد درخود ریشه های قابل توجهی را تعمیم می دهد وهرکدام باعث رکود وریزش مسجدیان وعدم اعتماد به مسجد سالاران می گردد.
- ضعف درایجاد پروژه های فرهنگی(برگزاری نماز اول وقت جماعت.احیای مراسمات محلی. ملی. مذهبی.سوگواره های آئینی. جشنها واعیاد و...)
- ضعف درمدیریت فرهنگی وتبلیغاتی وامور مراسم
- ضعف در سیتم صوتی وتصویری مسجد
- ضعف درسیستم حرارتی وبرودتی
- ضعف در رفتار وقوای خدام وخدمه های پذیرائی کننده
- ضعف هیئت امنا دراجرای مقررات داخلی
- بی برنامگی ویا مهندسی درانتخاب هیئت امنای کارآمد ومقید وغیرسلیقه ای.
- عدم حضورنخبگان وفرهیختگان به عنوان متصدیان اجرائی ویا هیئت امنای مساجد
- حضورکمرنگ نخبگان متعهد ومتخصص وخوش فکردرکمیته های فرهنگی مساجد
- اخلاق خوب کارگزاران معتمدان محلی ونخبگان ومومنین درجایگاه هیئت امنا باعث تقویت روحیه مومنین وجذب نسل نو برای حضور درمساجد می شود
- تخصص وتقید وتعهد ونظم وبردباری مسئولین برای برنامه ریزی های کلان بسیار مهم است
- مدیران فرهنگی باید دلسوز وبردباری را چاشنی تخصص هایشان قرار دهند
- مدیران خدماتی باید خوشرویی وتقید را سرلوحه ی تصمیماتشان قرار دهند
- کارگزارن مسجد ،امورمساجد را کار برای خدا بدانند و مساجد را موروثه پدری خود ندانند که بتوانند ازپشتوانه ی حرمت مسجد وکاردرمسجد به مطامع سیاسی واجتماعی واقتصادی خود برسند
روحانی ومبلغ
روحانی هرمسجد با توجه به اقتدار علمی وپارسائی اش هرم فرهنگی ان مسجد ومحل محسوب می شود. ودرواقع روحانیون مساجد قبله نماهای معنوی آن اماکن ومحلات وبقعات محسوب می شوند
- روحانی باید مردم شناس ومردم دارباشد و باید طرف امنیت وآرامش ورفاه عموم مردم را بگیرد
- عدم اقتدار واشراف روحانی ومبلغ به جامعه شناسی منطقه وعدم اشراف آنان به رفتارشناسی توپوگرافیک مردم منطقه ویا توقعات ویا میزان سواد مردم ونحوه ی زیست وهزینه ودرآمد مردم می تواند هویت فرهنگی ودینی اهالی یک مسجد ومحله را مخدوش کند.
- روحانی ومبلغ باید منطقه وخاستگاه ومطالبات روانی ومادی مردم منطقه را بشناسد ودرک کند
- روحانی ومبلغ باید برنامه ریزی دقیق وثابتی برای ترویج آموزه هایش داشته باشد
- روحانی برای مردم نماد ونماینده ی محبت های خدا محسوب می شود وباید در جذب مردم به آموزه های دینی مسلح به سلاح تدبیر و پارسایی وبردباری باشد
- روحانی موظف است از مقتضیات زمانه ومسائل روز مطلع باشد ودر بین مردم واز جنس مردم بماند
- روحانی باید منبر ومحراب را مامن مردم بشناساند وفضای مسجد را مختص به نماز ومنبر رفتن نداند. باید درد های مردم را درمسجد حل کرد واز مکان مسجد برای مردم دلخوشی بسازد.
- نقش روحانی اغلب مانند نقش پدر وبرادر ومعلم وپزشک برای جامعه است
مدت منبر
- کیفیت وکمییت منبر برای روحانی باید توامان اداره شود
- منبرهای طولانی با مباحث خاص برای مخاطبین آزار دهنده هستند وباید به غنای کیفی منبر اکتفا کرد
- الحکایات جند من جنودالله یثبت الله بهاالعارفین .( قواعدا لتصوف ابن مرزوق ص332)
حکایات سربازان خداهستند. نقش داستان وشرح وقایع وتحلیل درست شیوای داستانها برای مردم جذاب هستند وخداوند در قرآن برای افزایش درک وفهم بشر از عنصر داستان در ترویج دینش استفاده بسیار نموده است.
- بیان حقایق ناب وروشن دین واحکام به زبان ساده وشیوا
- یکی از خشن ترین آسیب های روحانی قیم مابی مردم وکیل الدوله شدن آنهاست. روحانی باید ازهمیشه مدافع ارزشها وکرامت انسانی وهویت اسلامی باشد وازمداخلات ومنازعات حزبی بپرهیزد وبه فکر تالیف قلوب باشد تا طرفداری از سلیقه وگروه خاص.
ادع الی سبیل ربک بالحکمة والموعظة الحسنة وجادلهم بالتی هی احسن ( نحل 125)
- حق دادن به جو ویا جمع کارمنافقان است وروحانی باید شجاع وآزاد ومنصف باشد
- روحانی راز دار مردم و مرحم درد های مردم است وباید با خوشدلی وبرباری شفیق مردم باشد
اسباب وآفات منبر
- بی نظمی وشلوغی مجلس
- رفت وآمدهای مکرر وپذیرایی نا هنگام
- بیماری واشتغال فکری سخنران
- دلمشغولی وخستگی های سخنران
- عدم مطالعه هدفمند
- عدم دسته بندی دقیق مطالب مورد ارائه ی سخنران
- اضطراب و مشکل دربیان
- عدم برگزاری بموقع منبر
- حوادث وحواشی محیطی مربوط به فضایا محیط
- استفاده ی ناگوارازمداح ویاسائر افراد که یاباعث اغتشاش ودفاع از موضوع می شوند ویا باعث اتلاف وقت سخنران شده اند.
امور فرهنگی وهیئات وکتاب خانه وفضای مجازی مسجد
هرمسجد به طور معمول نیازمند فضایی برای مطالعه ونگهداری کتابها ومنابع خاص خود است
کتاب ومطالعه غذای روح است ومطالعه برای تقویت اندیشه وبهروری ازتجارب ومعلومات دیگران مفید لازم است
- نقش ارزشمند کتاب وفضای مجازی سالم در مسجد توسط فرهیختگان تبیین گردد
- ازمنابع مطالعاتی به روز ومفید برای جذب جوانه ها استفاده شود
- برداشتن فضای تک جنسیتی در استفاده از کتاب واینترنت
- مدیریت صحیح مطالعه و هدفمند کردن مطالعه برای مسجدیان
- آموزش سبک زندگی وخانواده درغالب برنامه های فرهنگی مساجد
- تشکیل گروه وکارگروه های علمی برای مشاوره های زندگی. درسی. اقتصادی ومذهبی
- آموزش وکلاسهای قرآن. وفوق برنامه ی علمی
- اهدای جوایز از طرف فرهنگی مسجد به نخبگان علمی وفرهنگی وورزشی و...
- جذب نخبگان بری عضویت درکمیته ها وکارگروهها
- پرهیزازاقتصادی کردن مسجد وبه ویژه حوزه فرهنگی مسجد
- همسوئی با اهداف آموزش وپرورش ودانشگاه
- آموزشهای هنری برای اشتغالات خانگی
- ترویج فرهنگ میانه روی واعتدال وانصاف ورزی درهمه ی امور با ارائه ی مسابقات فرهنگی ورزشی
- ایجاد کمپین های اجتماعی درفضای مجازی برای مساجد
- بهره گیری ازمشاوران ومتخصصان حقوقی ومعتمدان محلی برای حل اختلافات
- تشکیل کمیته ی تهیه جهیزیه برای نیازمندان
- تشکیل کمیته مالی برای قرض الحسنه به نیازمندان
- تشکیل شورای امر به معروف از بین نخبگان ومعتمدان محلی
تشکیلات وبرنامه های سازمان یافته ای که می تواند اقتدارآرمانهای مسجد ومحراب ودین به رخ بکشاند
ب: عوامل بیرونی که درخارج از حوزه ی مسجد باعث مخدوش شدن چهره ی زیبا ومقدس مسجد ودین می شوند
جامعه ی ما بعنوان جامعه اسلامی که حکومت دین برمردم درآن جریان دارد شناخته شده است بنابراین همه ی نا کارآمدی های مسئولین وکج رفتاری ها وبد سلیقگی های مدیران نظام به حساب دین برای مردم تلقی می شوند. توقعات مردم از جامعه دینی انصاف مدیران ومسئولین برای توجه به معیشت وآرامش آنهاست.
مردم شیفته ی عدالت وآرامش هستند
به فرموده معصومین : الملک یبقی مع الکفر ولایبقی مع الظلم
بی توجهی به مطالبات وتوقعات مردم سبب نارضایتی آنان از جامعه ی مدعی دینی است
واسباب متعدد زیادی می تواند ازاین منظر در زاویه گرفتن مردم از دین ومسجد گردد
- بی مبالاتی مسئولین درلوای مدیران نظام
- تبعیض ونابرابری هایی که مسئولین و مدیران باعث بروز آن هستند
- فقرفرهنگی واقتصادی ناشی از کم توجهی علما ومسئولین
- تورم وحواشی ناشی ازآن که بر مردم ایجاد فشار وتبعیض می کند
- بی توجهی به حوزه ی اقتصادی ومعیشتی مردم
- عدم توجه مسئولین به ساختار سازی های آموزش حقوق شهروندی
- عدم توجه مدیران نظام به زیرساخت های اقتصادی وتوسعه اقتصادی وعلمی
- نفوذ افکارپلید بیگانگان در سیاه نمایی از دین وحکومت
- نفوذ فرصت طلبان ومعاندان جامعه دینی در بطن مدیریت ذهن مردم
- قشریگری متنسکان دینداری و جهل درهویت دینی ظاهربینان مذهبی
- عدم تقارن ظاهر وباطن بسیاری ازمسئولین ومتدینین متمول
- کم توجهی به مباحث خمس وزکات وامربه معروف ونهی ازمنکر
- عدم رغبت مسئولین به انتقاد پذیری وامربه معروف ونهی ازمنکر
- کم توجهی به حوزه ی پرورشی وآموزشهای حقوق شهروندی در آموزش وپرورش
- اشتغال افراطی به مسائل اقتصادی
- عدم اشتغال وبیکاری
- اعتیاد ومسائل اخلاقی که برپایه بی هویتی ویا تزلزل مقبولیت خانوادگی رخ می دهد
- تضعیف علما توسط گروهها واحزاب
- تفرقه بین علما وفقهای دینی
- عدم اشراف مردم به حقوق شهروندی خود
- عدم اشراف ودقت مردم به اصالت ادیان درخدمت انسان
- بی مبالاتی روحانیون درسبک زندگی ودنیا زدگی آنان
- اشتغالات ومداخلات روحانیون در مباحث اقتصادی کلان .
- تلاش برخی افراطی ها برای دولتی کردن دین
- ضعف مهندسان فرهنگی در بدفهماندن دین به مردم در قالب فیلم وداستان. شعر و...
- ضعف وبی توجهی صدا وسیما دربیان واقعیات
- بوق تبلیغاتی شدن صدا وسیما برای برخی از احزاب ودوری از مطالبات مردم
- میلی شدن صدا وسیمای ملی
- بی کفایتی وافراطی گری مدیران ومسئولین ویقه سفیدان
- انفصال مدیران ازواقع گرائی وتوجه به توقعات ومطالبات مردم
- انتفاع جویی مدیران ومسئولین درجلب رای مردم وبی دقتی دراجرای خواسته های نظام ومردم
- سقوط ارزشها با مسخ شدن توسط ماهواره ها
- دنیا گرایی افراطی وترویج اشرافی گری
- دورشدن از هویت ایرانی واسلامی
- تغییر سبک زندگی اسلامی ایرانی به دنبال تغییر ذائقه ها
درپایان انتظار می رود باتوجه به اهمیت توجه مردم به رویکردهای مذهبی همه ی مهندسان فرهنگ واقتصاد با همدلی وآگاهی از خطرات مربوط به دین زدگی و دین گریزی همزبان ومنسجم باهم پی گیر حل مشکلات از راه توجه به زیر ساختها وآموزش حقوق مردم و تلاش برای بازگشت به اعتدال وانصاف دین خدارا در توجه به عزت ورفاه مردم وهمنوعان یاری نمایند
ان تنصرالله ینصرکم فلا غالب لکم
حمیدرضا ابراهیم زاده
24/8/1380
نکات حضرتعالی بسیارمفید و ارزشمنداست متشکرم
چه کنیم که این خانه خدا مسجد مظلومانه مثل گوشت قربانی در دست صاحبان قدرت آن از متولیان تا امام جماعت و نمازگذار، خادم ومتولیان فرهنگی آن می چرخد و هر زمانی هر کدام قدرت بیشتر داشته باشد به نفع آن تمام میشود و بقیه محکوم اند!
و این قشر جوان مسجد هستند که مثل شکوه های بهاری از بادنابهنگام می ریزند!