نذر و نقش آن در توسعه ی جوامع اسلامی
نذر
موضوع مشارکت های نیک اجتماعی به عنوان یکی از نیازهای جوامع پیشرفته و سازمان یافته محسوب می شود.
در آموزه ها و باورهای اسلامی موضوعات مهم وگسترده ی زیادی وجود دارد که می تواند به توسعه وسازمان یافتگی جامعه ی اسلامی کمک های شایانی را داشته باشد. و مومن بودن به باورها ویا باور داشتن آموزه ها و رفتارکردن با همین باورها می تواند در توسعه یافتگی این جوامع تاثیر بسیار بسزایی را داشته باشد.
عمل به فروعات دینی وتوجه وپیگیری سیره ی پیشوایان دینی وبزرگان این حوزه می تواند به باروری باورهای فردی واجتماعی پیروان دین اسلام داشته باشد. توجه و پرداختن وعمل کردن به موضوعات مهمی همچون خمس و زکات وامر به معروف ونهی ازمنکر خیرات جامعوی بسیار بسزایی را درپی خواهد داشت.
به نظر می رسد یکی از ضعف های عمده ی جوامع اسلامی کم توجهی به فروعات دینی وبه ویژه کم سوادی و بی سوادی در فهم مسائل فقهی و یا بی توجهی به رساله های توضیح المسائل مراجع است.
بنا براین شایسته است با درنظرگرفتن هویت خود درهرطبقه ی اجتماعی و تحصیلی و اقتصادی ، نسبت به هویت فردی واجتماعی و صیانت از هویت خود پایبند باشیم .
موضوع نذر یکی از رفتارهایی است که در جامعه ی ما به عنوان رویکرد چند جانبه ی فردی واجتماعی ومذهبی مطرح است وتاثیرات مهمی را درهویت جامعوی وهنجارهای اجتماعی واقتصادی ما دارد.
"نذر آن است که انسان برای خدا برخود واجب کند که کار خیری را بجا آورد، یا کاریرا که نکردن آن بهتراست ترک نماید." ( مساله ی2605 ازتوضیح المسائل آیت الله سیستانی)
باید گفت هیچگونه تفاوت کلامی وفقی در مورد نذر درفقه شیعی و اهل سنت وجود ندارد.
نذر یک پیمان تعهد آور بین فرد و خداست که با نیت انجام کاری به وساطت وشفاعت شخص،حالت،موضوع ومناسبتی صورت پذیرفته و نذر کننده متعهد می شود در ازای روا شدن حاجت یا انجام کار برای خشنودی خدا عملی را جبران یا خدمات یا وجهی را بعنوان پیشکش تقدیم کند.
نذر ممکن است شامل ارائه ی خدمات یا پرداخت وجه و دارایی یا قربانی کردن باشد ولی هرگز نباید مشکل ساز و شر باشد. وموضوع جاری شدن صیغه ی نذر ازاینجا اهمیت دارد که درآن از خشنودی خدا سخن بیاید.
نذورات معمولا صدقات و وقف ها و قربانی ها را نیز دربرمی گیرد. اما همه صدقات ویا قربانی ها نذر نیستند.
نذورات برای رضای خدا و جلب خشنودی حضرت حق، با وساطت و شفاعت شخص ویا عملی صورت می پذیرد.
مثلا: نذرکردن برای روا شدن کاری با استمداد از ازحضرت سید الشهدا که پس از رواشدن انگشترش را به حرمش ببخشند یا خدمتی برای ایشان یا سفره ای به نام ایشان بگستراند.
یا مثلا : نذر کردن برای روایی حاجت و خواسته ای که پس از روا شدن نمازاول وقت خود را ازآن پس درهرحالتی تا روز حیات ترک نکند.یا دروغ نگوید یا به والدینش خدمت کند یا ترک مکروهی راانجام دهد و...
نذورات با نیت کردن و یا جاری شدن صیغه ی نذر که همان اقرار برای خود وتعهد برای ادای دین است رسمی و شرعی می شود و نیازی به شاهد وانشا نیست .اما می شود آن را نوشت .
نذر فقط برای ناذر و مال و جان نذر کننده تعهد آوراست. و تا زمان قید حیات او الزام به ادای آن وجود دارد درغیراین صورت باید مالی را برای ادای نذرش از قبل کنار بگذارد.
برای نذرکردن باید از کسی که ضمانت اجرایش را عهده دار خواهد شد اجازه گرفت.
مثلا: برای شوهر یا فرزند اگر نذری منعقد می شود که ازمال ویا وقت وخدماتش استفاده شود ، حتما باید از ایشان کسب اجازه گردد.اما اگر نذر کننده خود ضامن اجرای این نذرباشد و از مال و درآمد خودش صحه بگذارد مانعی نیست.
موضوع نذر یکی ازفرصت هایی است که می توان برای توسعه و ارتقای رفاه و کرامت جامعه از آن بهره برد.
اوایل خرداد سال 1381درباره موضوع نذرچند نگاه توسعه محوربه جامعه ارائه کردم وبرای تائید این نگاه با مراجع بزرگوار تقلید نیزمشورت کردم و درباره ی کارکرد و درستی این نگاه نظرآنان را جویا شدم. که هزار البته با رغبت وتائید آن روبرو شدم.
درآن نگاه نذورات را مطابق با نیت ها دسته بندی شد ودرباره تعمیم وفرهنگ سازی نگاه های کمتر توجه شده نیز سخن گفتم. و درکنار نذرهای صرفا اقتصادی ، سه نذر را در سه غالب متنوع دسته بندی کردم.که دقت در این جنبش ونگاه می تواند باعث پیدایش رفتارها وهنجارهای هدفمند ونیک اجتماعی گردیده وبه توسعه ی پایدار جامعه خدمات شایسته وارزشمندی را داشته باشد .
متاسفانه آنچه که درجامعه به عنوان نذر جاافتاده است نگاه صرفا زود گذری مالی است که در لوای سنت حسنه ی اطعام دهی وکمک به سفره های مساجد وبرگزاری جلسات روضه و سفره وهیئت های مذهبی و نظایر آن جریان دارد. که البته علی رغم داشتن خیرات اجتماعی و فرهنگی، بازدهی کمتری برای توسعه ی ارزشها و تعالی جامعه دارد. برای گسترش و دگرگون سازی این سنت نیازمند آگاهی بخشی صحیح درمورد هویت نذر وهدفمندتر کردن و دقت در اجرای این امر و ارزش اجتماعی می باشد.والبته بزرگان حوزه ی دین به ویژه علما و روحانیون ومبلغین وهمچنین مهندسان فکری وفرهنگی جامعه ازجمله نخبگان و هنرمندان وشاعران ومعلمان واساتید در بوجود آوردن این جنبش نقش به سزایی خواهند داشت.
نخست نذر فرهنگی.
بدلیل فروانی رویکرد به سمت اطعام دهی می شود با جایگزین کردن بخشی از این سنت به هویت اجتماعی وتوسعه ی جامعه ی پویای اسلامی کمک کرد.
- با اهدای کتاب به کودکان و نوجوانان و اقشار مردم و دانشجویان و کتابخانه ها بجای هر کاسه آش و چلو قیمه و... که درجای خود ارزشمند است ،به تغذیه ی روحی مردم وبه ویژه نسل های جدید توجه کنیم.
- باهزینه در حوزه مطالعه شاهد رشد فرهنگی واجتماعی وسلامت فکری جامعه و نسل هایمان خواهیم بود.
- ایجاد اشتغال برای مددجویان.
- ایجاد فرصت سرمایه گذاری برای جوانان.
- کاشت درختان مثمر. وقرس نهال
- تدریس رایگان درس ها وآموزش یا تحصص به مردم.
- تقبل هزینه ی پایان نامه ها . مقالات.
- تقبل هزینه نشر کتاب های مفید و مقالات
- حمایت از مدارس مناطق محروم
- حمایت از برگزاری محافل قرآنی و آموزش قرآن
- حمایت ازدانشجویان و دانش آموزان . به ویژه دانش آموزان و دانشجویان کم بضاعت.
- نگهداری وحمایت از محرومان وسالمندان و... همگی نذر فرهنگی است
دوم : نذر سلامتی
- خرید و یا سفارش دارو درمان برای بیماران بی بضاعت ویا کم بضاعت
- خرید و تجهیز وسایل پزشکی وکمک های اولیه برای خانواده ها یا درمانگاه ها و یا بیمارستان ها.
- تاسیس درمانگاه ویا تجهیزات تخصصی مورد نیاز بیمارستانها.
- تقبل هزینه ساخت حمام خانگی برای اقوام وخصوصا بی بضاعتان.
- آموزش های عام المنفعه برای ترویج سلامتی مردم.
سوم :نذر اجتماعی
- ایجاد و توسعه ی خدمات رفاهی برای مردم همانند مشارکت در پرداخت وام های قرض الحسنه.
- ایجاد خدمات در حوزه های رفاه اجتماعی درحوزه های راه و پل سازی . مدرسه سازی و...
- تقبل کمک هزینه ازدواج. جهیزیه کم بضاعتان
- کمک به هزینه ی تحصیل و تهیه ی لوازم تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان .
- کمک به پاکبان ها.
- سوار کردن عابرین بین راهی.
- خدمت در بیمارستان ها درمانگاه با رعایت هماهنگی با مسئولین.
- خدمت به جنگل ومراتع.
- کمک به کشاورزان.
- کمک به عابرین سالمند درمعابر سخت.
- کمک به در راه ماندگان .
- حمایت از حیوانات در ماههای سخت وسرد وگرم و....
- تهیه ما یحتاج روزانه ی مستمندان به ویژه سالمندان آبرومند ومحروم .
- حمایت ازبحران زدگان ناشی از زلزله. سیل. سوانح وپیشامدهای ناگوار
روشن است که پیش نیاز همه ی نذر ها نیت برای کار نیک برای خشنودی خداست .
بنابراین بیشتر نذورات را می توان غیر مالی انجام داد.
رفتارهای فردی زیادی است که رویکردهای مهم جامعوی را درپی خواهد داشت
- نذر برای گناه نکردن.
- خشم وبد زبانی را کنارگذاشتن
- دروغ نگفتن.
- غیبت نکردن.
- خوب رانندگی کردن.
- با خانواده خوش اخلاقی کردن.
- به پدر و مادرو بستگان توجه بیشتر کردن.
- از خطای بد دیگران چشم پوشی کردن وبخشیدن.
- نماز اول وقت خواندن.
رفتارهای نیک اجتماعی یکی از مهمترین نیازهای جامعه ماست که درمجموع نیکی کردن بخود ودیگران است.
برای نذر کردن حتما نباید خیلی هزینه کنیم ... نباید خیلی پول داشت...
ترک بسیاری ازعادات مکروه وبد خیلی بهتر از تقبل هزینه های جانبی دیگر است .
می توانید برای مدت معین هیچ چیز را دور نریزید و حتی خرده نان را هم برای پرندگان ومورچه ها کنار بگذارید
می توانید نذرکنید کینه توزی و قهر را کنار بگذارید وحتی دوستان واقوام را آشتی دهید.
می توانید نذر کنید تا یک ماه هیچ جا زباله نریزید و یا زباله های رها شده را در سطل زباله بریزید.
می توانید نذر کنید تا اسراف نکنید مثلا تا چهل روز آب وبرق وگاز را به اندازه نیاز مصرف کنید.
می توانید نذر کنید تا چهل روز ریا نکنید.
نذرکنید از کارتان نزنید. گران نفروشید .احتکارنکنید.
می توانید نذر کنید تا دیگر به کسی تعارف بی جا نکنید.
نذرکنید تا به همه ی عهد های خود وفا دار باشید.
نذرکنید به حریم خصوصی کسی نزدیک نشوید و راجع به زندگی خصوصی دیگران پرس و جو نکنید.
می توانید نذر کنید خرافات وانحرافات را کنار بگذارید وتا چهل روز با واقعیت ها زندگی کنید.
می توانید نذر کنید برای بچه های فامیل یا همسایه ها کتاب بخوانید
می توانید نذر کنید یک هسته میوه کنار خیابان بکارید و تا سبز شدن آن، از او نگهداری کنید.
نذرکنید دیگر سرعت غیرمجاز نروید. بااحتیاط رانندگی کنید وبه قوانین احترام بگذارید.
نذرکنید تا عصبانی نشوید و بخواهید مدارا کنید
نذرکنید هرگز حرف های زشت نزنید. غیبت نکنید و تهمت نزنید و قضاوت بی جا نکنید.
نذرکنید تا جلوی رفتارهای بد خود را بگیرید.
نذر کردن فقط به اطعام نیست.
نذرکردن درحقیقت؛ اکرام به خود وکرامت انسان واکرام ایتام و مردم است.
اگر ازاین دیدگاه به موضوع گسترده ی نذر بنگریم می توانیم جامعه ی پرنشاط و سالم و توسعه یافته ای را بسازیم.
والی الله المصیر
حمیدرضا ابراهیم زاده
18 اردیبهشت 1398
تمامی حقوق مربوط به این اثر درانحصارمولف محفوظ می باشد
